Uwagi wstępne
Idea stworzenia „Słownika historycznego polskiej modernizacji” powstała w ramach prac nad projektem „W drodze ku modernizacji. Niepodległa Polska i wolni Polacy w XIX-XXI wieku”, mającym na celu podjęcie zakrojonych na szeroką skalę badań nad zachodzącymi w okresie ostatnich stu kilkudziesięciu lat procesów modernizacyjnych na ziemiach polskich, bądź też poza nimi, ale takich, w których rolę pierwszoplanową odgrywali Polacy. Zespół projektowy uznał, że jednym z najważniejszych efektów realizacji zaplanowanych badań powinien stać się „Słownik historyczny polskiej modernizacji”, który stanowić będzie w myśl koncepcji projektu swego rodzaju znak rozpoznawczy, a nawet symbol jego realizacji.
Forma publikacji słownika
Zgodnie z zamierzeniami zespołu projektowego słownik będzie posiadał dwie różne, ale zarazem kompatybilne względem siebie i uzupełniające się wersje – drukowaną oraz internetową. Pierwsza z nich zostanie opublikowana w formie jednego z tomów będącej efektem realizacji projektu serii wydawniczej „Biblioteka polskiej modernizacji”, druga znajdzie swoje miejsce na portalu internetowym stanowiącym integralną część realizacji projektu.
Wersja drukowana słownika obejmować będzie około 25 arkuszy wydawniczych tekstu i składać się ma, zgodnie z zamierzeniami zespołu projektowego, z 1800 haseł. Zasadą będzie nieoznaczanie autorstwa poszczególnych haseł, co ma podkreślać zespołowy charakter prac nad słownikiem, ale i wynikać z zarysowanej niżej procedury opracowywania jego części składowych. Ze względu na planowaną objętość wydawnictwa hasła będą tekstami stosunkowo krótkimi, wiedza w nich prezentowana będzie miała charakter skondensowany i będą nastawione na prezentację jedynie najważniejszych związanych z danym hasłem treści, uzasadniających uwzględnienie hasła w słowniku.
Ważnym elementem koncepcji drukowanej wersji słownika będzie konsekwentne dążenie do utrzymania proporcji w rozmiarach haseł, co oznacza, że niezależnie od znaczenia dla polskiej modernizacji danego problemu, postaci, czy zjawiska, objętość każdego hasła będzie maksymalnie zbliżona do wstępnie założonej wielkości około 550-570 znaków edytorskich. W wersji drukowanej słownika nie będą zamieszczane notki bibliograficzne do poszczególnych haseł, co wynika ze wspomnianej wyżej integralności obu form „Słownika historycznego polskiej modernizacji” oraz jego przynależności do serii wydawniczej „Biblioteka polskiej modernizacji” (w jej ramach wydana zostanie również „Bibliografia polskiej modernizacji”).
Mimo ścisłego związku z drukowaną, wersja internetowa słownika będzie się jednak zasadniczo od niej różnić. Przede wszystkim hasła, także te, które znajdą się w wydaniu książkowym, będą opracowywane w znacznie większej objętości (około 2 tys. znaków edytorskich), co oznacza, że autorzy będą zobowiązani do przygotowania dwóch odrębnych tekstów do każdego hasła. Podobnie jak w przypadku wersji drukowanej założono konsekwentne przestrzeganie zasady utrzymywania ścisłych proporcji w rozmiarach poszczególnych haseł. W wersji przeznaczonej do opublikowania na portalu internetowym hasła zawierać będą również krótką notę bibliograficzną (do 500 znaków edytorskich). Łącznie zatem każde hasło (dwie wersje plus nota bibliograficzna) przygotowane przez członków zespołu projektowego, uczestniczących w projekcie doktorantów oraz partnerów projektu (Polskie Towarzystwo Historii Gospodarczej, Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej) będzie liczyć około 3 tys. znaków edytorskich. Podobnie jak w wersji drukowanej również w przypadku haseł publikowanych na portalu projektu autorstwo haseł nie będzie oznaczone.
Co niezwykle istotne, jednym z elementów koncepcji słownika jest otwarty charakter jego wersji publikowanej na portalu. O ile bowiem wydanie książkowe zamknie się na wskazanej wcześniej puli około 1800 haseł, to na portalu ich liczba może być wyższa i nawet po wydaniu słownika drukiem się zwiększać. Zespół projektowy zakłada możliwość przygotowywania i publikowania dodatkowych haseł w okresie 60 miesięcy po zakończeniu realizacji projektu. Dzięki możliwości dodawania kolejnych haseł w słowniku będą miały szansę znaleźć się przyszłe polskie osiągnięcia modernizacyjne, które będą miały miejsce po edycji drukowanej wersji „Słownika historycznego polskiej modernizacji”. Kolejnym elementem koncepcji publikacyjnej słownika jest wprowadzenie możliwości pobierania publikowanych na portalu wersji poszczególnych haseł na urządzenia mobilne.
Dobór haseł do słownika
Koncepcja doboru haseł do „Słownika historycznego polskiej modernizacji” oparta została na kilku podstawowych zasadach, z których naczelną była pełna kompatybilność przygotowywanego zestawu haseł z założeniami projektu oraz jego celami publikacyjnymi. W związku z tym do słownika trafić winny tylko te wydarzenia, procesy historyczne, postacie oraz podmioty, które odegrały istotną rolę w będących przedmiotem badań w ramach projektu procesach modernizacji gospodarczej i społecznej ziem polskich, państwa polskiego, czy też inicjowanych i realizowanych przez Polaków w Europie i na świecie.
Zakres chronologiczny słownika obejmuje okres od II połowy XIX stulecia, gdy procesy modernizacyjne stawały się na ziemiach polskich coraz bardziej widoczne i zaczęły w szerokim stopniu wpływać na życie społeczne i gospodarcze, po czasy współczesne, gdy modernizacja weszła na zupełnie nowy poziom, zarówno w wymiarze społecznym, jak też gospodarczym, gdy z jednej strony potencjał innowacyjności w zglobalizowanym świecie stał się niemal nieograniczony, z drugiej zaś możliwości te często są limitowane dostępem do technologii, kapitału, czy też zewnętrzną konkurencją. Tak zakreślone ramy czasowe słownika oznaczają, że jego przedmiotem staną się polskie osiągnięcia modernizacyjne ostatnich kilkudziesięciu lat niewoli narodowej (ok. 1850 – 1918), Drugiej Rzeczypospolitej, okresu II wojny światowej, Polski Ludowej i wreszcie blisko trzydziestu lat kolejnej niepodległości, które minęły od przełomu politycznego roku 1989.
W związku z tak sformułowanym zakresem chronologicznym słownika niezbędne w toku doboru haseł stało się uwzględnienie czynnika czasu i związanego z tym zróżnicowanego charakteru wykorzystywanych przy analizie kolejnych okresów historycznych źródeł. Dlatego też proces przygotowania zestawu haseł mających się znaleźć w słowniku podzielony został wstępnie na kilka zasadniczych części wyodrębnionych w oparciu o kryterium chronologiczne. Zabieg ten wynikał zarówno ze wspomnianego zróżnicowania zasobu źródłowego, jak też z zamierzeń związanych z innymi składnikami realizacji całego projektu, w ramach którego odbywać się będą kolejne, związane z poszczególnymi okresami w dziejach polskiej modernizacji konferencje naukowe. W związku z tym pierwszy moduł haseł do słownika obejmował ostatnie kilkadziesiąt lat zaborów, drugi dwudziestolecie międzywojenne, trzeci lata II wojny światowej, czwarty czasy Polski Ludowej, zaś piąty i szósty lata Trzeciej Rzeczypospolitej i obecne w nich elementy modernizacji społecznej i gospodarczej.
Dzięki wyżej zasygnalizowanemu odrębnemu potraktowaniu na tym etapie poszczególnych okresów historycznych objętych słownikiem możliwe stało się dokonanie doboru haseł w pełni uwzględniające charakter zachodzących procesów modernizacyjnych. W przypadku II połowy XIX wieku oraz pierwszych dwóch dekad stulecia dwudziestego, a więc w okresie niewoli narodowej podstawowym kryterium wyłaniania haseł stały się indywidualne i wspólnotowe osiągnięcia modernizacyjne żyjących pod zaborami Polaków we wszystkich sferach życia społecznego i gospodarczego, jak też niezwykła pod tym względem aktywność rodaków żyjących poza terenami należącymi kiedyś do Rzeczypospolitej.
W przypadku ziem polskich pod zaborami uwagę należało zwrócić na szeroki zestaw zjawisk i procesów mających w tym okresie miejsce.
Pierwszym i najbardziej oczywistym stała się bezsprzecznie industrializacja, która na ziemie polskie znajdujące się w zaborze pruskim (Górny Śląsk) zawitała wprawdzie nieco wcześniej, jednak z punktu widzenia polskich jej autorów pojawiła się de facto dopiero w II połowie XIX wieku. Związane z tym procesem hasła objąć muszą zarówno stanowiących jego awangardę przemysłowców, jak też zakładane przez nich przedsiębiorstwa, a także wprowadzane w nich i będące osiągnięciami polskiej myśli technicznej technologie, czy powstające nowoczesne polskie instytucje finansowe. Bohaterami słownika staną się również polscy wynalazcy, konstruktorzy, propagujący modernizację działacze gospodarczy, również ci wskazujący kierunki rozwoju nowoczesnych metod produkcji rolnej.
Przedmiotem zainteresowania stać się muszą także procesy modernizacji społecznej zachodzące na ziemiach polskich w tym okresie. Zaliczyć do nich należy między innymi kwestie związane z emancypacją kobiet i powstaniem organizacji o nią walczących wraz z ich liderkami, pojawienie się ubezpieczeń społecznych w rozwijającym się przemyśle, powstawanie organizacji reprezentujących zwiększające się zastępy robotników fabrycznych, czy też zmiany w stylu życia związane z pojawieniem się nowych rewolucyjnych w tym względzie wynalazków, w których implementacji i udoskonalaniu poczesne miejsce zajmowali również Polacy.
Obok haseł bezpośrednio związanych z procesami niosącymi nowoczesność na ziemiach polskich w słowniku znajdą się również Polacy, aktywni poza granicami ziem polskich, gdzie znaleźli się zarówno z przyczyn politycznych (emigranci uchodzący po klęskach powstań narodowych, zesłańcy), jak też ze względu na podejmowane decyzje życiowe. W efekcie wszyscy oni swe talenty realizowali w wielu miejscach na świecie, wszędzie swymi osiągnięciami odciskając wyraźne piętno na życiu lokalnych społeczeństw i na trwałe zapisując się w historii swych nowych ojczyzn, co oznacza, że one również winny znaleźć ważne miejsce w słowniku historycznym polskiej modernizacji.
Nieco inaczej w ramach budowy zakresu haseł do słownika należało potraktować okres dwudziestolecia międzywojennego. Odzyskanie niepodległości oznaczało, że Polacy wreszcie mogli żyć we własnym państwie, co w sposób widoczny przekładało się na zachodzące na ziemiach polskich procesy modernizacyjne. W związku z tym dobór haseł musiał przebiegać nieco inaczej niż w przypadku okresu sprzed 1918 roku. Obok zjawisk będących przedmiotem zainteresowania dla czasów zaborów obejmuje on również pojęcia wynikające ze świadomej działalności instytucji państwa. Można tutaj wymienić zarówno osiągnięcia modernizujące przestrzeń życia społecznego, mieszczące się w sferze polityki społecznej, oświaty, czy systemu prawnego, jak też będące skutkiem aktywności państwa w gospodarce, obecnej od zarania niepodległości, a szczególnie widocznej w II połowie lat trzydziestych.
W związku z powyższym hasła związane z okresem dwudziestolecia międzywojennego koncentrują się zarówno na postaciach, wydarzeniach, procesach i podmiotach niosących w sobie pierwiastki modernizacji, jak też na wspomnianym wyżej znaczącym wkładzie niepodległego państwa w tym względzie. Co istotne, ta część słownika, mimo zaledwie dwudziestu lat, które upłynęły między wojnami światowymi, obejmować będzie stosunkowo największą liczbę haseł, co z jednej strony jest skutkiem aktywności instytucji państwa, z drugiej zaś wynika z faktu, że to właśnie wtedy nastąpiło coś, co można nazwać eksplozją polskiej innowacyjności. Jej efektem stały się liczne wynalazki, powstanie i rozwój nowoczesnych przedsiębiorstw, wizjonerskie koncepcje architektoniczne, ale też ważne przemiany w życiu społecznym. Za wszystkimi stali konkretni kreatywni ludzie, których sylwetki również znajdą się w „Słowniku historycznym polskiej modernizacji”. Podobnie jak w okresie przed 1918 rokiem trafią na jego karty także wybitni Polacy realizujący swoje wizje i koncepcje poza granicami kraju.
Słownik obejmie także hasła związane z polską modernizacją czasów II wojny światowej. Były one wybierane przede wszystkim pod kątem wkładu polskich uczonych i konstruktorów w zwycięstwo państw alianckich. W związku z tym skupiono się na dokonaniach Polaków w zakresie udoskonaleń i innowacji w szeroko pojętym przemyśle zbrojeniowym, ich nie do końca współcześnie uświadomionym udziale w wysiłku wojennym narodów walczących z niemieckim totalitaryzmem.
Odmienne niż w przypadku Drugiej Rzeczypospolitej musiały być założenia przyjęte przy doborze haseł dla okresu niesuwerennego powojennego państwa polskiego znajdującego się pod wpływami obcego mocarstwa, narzucającego rozwiązania gospodarcze i społeczne, często niewiele mające wspólnego z postępem. Analizując okres Polski Ludowej kierowano się zatem kilkoma względami. Z jednej strony, mimo wszystkich zastrzeżeń do realizowanego modelu rozwoju gospodarczego, wzięto pod uwagę nowatorskie koncepcje i konstrukcje związane z przemysłem (ciężkim, elektrotechnicznym, informatycznym, samochodowym i in.), ale i te wpływające na unowocześnienie codziennego życia Polaków. Z drugiej strony bohaterami haseł do słownika stały się osoby, które wpływały na rozwój polskiej nauki i modernizację polskiego przemysłu.
Pisząc o modernizacji nie można zapomnieć o przekształceniach cywilizacyjnych zachodzących w społeczeństwie. Bezpłatny system oświaty na stopniu ponadpodstawowym i wyższym przełożył się na podniesienie poziomu wykształcenia kolejnych pokoleń. Forsowna industrializacja kraju z jednej strony uderzała w obywateli, z drugiej jednak umożliwiła awans społeczny, przede wszystkim młodym ludziom ze wsi i małych miast, a także przyczyniła się do migracji wewnętrznej. Urbanizacja kraju wpłynęła na pojawianie się nowych trendów w codziennym życiu. Stopniowo pod wpływem nowych technologii i produktów zmieniało się wyposażenie domów, następowały ułatwienia w codziennym życiu. Społeczeństwo nabierało cech konsumpcyjnych.
Istotnym aspektem zachodzących zmian była rozbudowa ubezpieczeń społecznych, zarówno pod względem podmiotowym (wzrost liczby ubezpieczonych), jak i przedmiotowym (nowe rodzaje asekuracji), bezpłatna służba zdrowia i poprawa jakości metod leczenia.
Ważnym nie tylko dla Polski elementem modernizacji społecznej stała się rewolucja „Solidarności” i związane z nią wydarzenia, będące zarówno bezpośrednim skutkiem powstania i działania tego wielkiego ruchu społecznego (wywalczenie prawa pracowników i uczniów do wolnych sobót, wystosowanie przez uczestników Zjazdu w Gdańsku „Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej”), jak też te, które stały się pośrednim owocem wydarzeń lat 1980-1981, takie jak na przykład powstanie Trybunału Konstytucyjnego, czy późniejsze utworzenie, wciąż jeszcze w warunkach opresyjnego państwa, urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich.
Ważne miejsce w procesie konstruowania listy haseł dla okresu do 1989 roku ponownie odegrali polscy liderzy modernizacji rozwijający swe talenty poza granicami kraju i w warunkach emigracji rozsławiający polskie osiągnięcia na świecie. Tak jak w stuleciu XIX emigranci popowstaniowi stanowili o potędze polskiej myśli na Wschodzie i Zachodzie, tak teraz liczni polscy wojenni żołnierze i tułacze, których powrót do ojczyzny był z wielu przyczyn niemożliwy, budowali zamożność i nowoczesność swych nowych (z reguły tylko drugich) ojczyzn i oni również trafią na łamy słownika.
Znacząco różne musiały być siłą rzeczy założenia w zakresie doboru haseł związanych z okresem ponownie niepodległej i szybko rozwijającej się w wymiarze gospodarczym i społecznym współczesnej nam Trzeciej Rzeczypospolitej. Wolność polityczna i demokracja, ponowne uwolnienie przedsiębiorczości i innowacyjności Polaków, ale także wejście do Unii Europejskiej, otwartość świata i związana z globalizacją ekspansja ponadnarodowych podmiotów stworzyły zupełnie nowe, nieznane wcześniej warunki kreowania zjawisk modernizacyjnych.
W zakresie procesów rozwojowych mających miejsce w szeroko rozumianej sferze gospodarczej i społecznej słownik obejmie zatem hasła związane z postaciami, wydarzeniami, przełomowymi decyzjami, instytucjami, czy też osiągnięciami, które na trwałe wpisały się w proces modernizacji Polski po 1989 roku. Historia Polski w tym okresie obfitowała w wiele doniosłych wydarzeń, które zmieniły oblicze kraju i społeczeństwa. Odradzała się w tym czasie w Polsce gospodarka rynkowa, na nowo demokratyzowało się życie publiczne, powstawały nowe instytucje będące fundamentem nowoczesnego i demokratycznego państwa. Stąd też wśród haseł znaleźć się musiały zarówno nazwiska autorów zachodzących w skali całego kraju procesów modernizacji, jak też przełomowe dla budowy demokratycznego społeczeństwa obywatelskiego wydarzenia polityczne (wybory czerwcowe, Konstytucja 1997 roku, odbudowa samorządu terytorialnego w 1990 roku). Na ten okres przypada również rewolucja cyfrowa, która nadała nowy charakter relacjom społecznym i procesowi komunikowania. W tym też okresie Polska „otwiera się na świat”, znikają granice, buduje się nowa zjednoczona Europa, której integralną częścią staje się Rzeczpospolita. Zakres tematyczny haseł, które odnoszą się do tego okresu koncentrował będzie się na modernizacji społeczeństwa (procesy społeczne, osoby, wydarzenia), ekonomii i gospodarki (procesy gospodarcze, osoby, podmioty gospodarcze i produkty) oraz polityki (procesy polityczne, ustrojowe, wydarzenia, osoby, przełomowe decyzje i reformy). Cechą charakterystyczną haseł dla tego okresu jest to, że w dużej części dotyczą procesów i osób, które cały czas trwają lub są aktywne i trudno w pełni określić ich dalszą ewolucję.
Proces selekcji haseł z zakresu problemów gospodarczych okresu po 1989 roku obejmował cztery zasadnicze obszary tematyczne. Pierwszym modułem słownikowym są hasła ogólne mające charakter wyjaśniający trendy społeczne i zjawiska z zakresu ostatnich trzech dekad, takie jak np. informatyzacja sektora publicznego mająca wpływ na zwiększenie się zarówno poziomu obsługi w instytucjach publicznych jak również wdrożenie rozwiązań z zakresu bezpieczeństwa i transparentności danych publicznych i transakcji finansowych. Drugim obszarem tematycznym poddanym eksploracji przy tworzeniu tej części słownika były osoby. Do zasobu wybrano wielu przedsiębiorców, którzy kreowali popyt konsumpcyjny i trendy konsumenckie oraz odegrali ważną rolę w procesach modernizacyjnych, przykładem takiej postaci jest np. Zygmunt Solorz-Żak, który poprzez stopniową konwergencję mediów doprowadził do powstania pierwszego w historii Polski koncernu przemysłowego zwanego w literaturze ekonomicznej koncernem 360o (synergentne segmenty: m.in. media, usługi bankowe, przemysł energetyczny, ubezpieczenia). Do zasobu słownikowego zaproponowano oczywiście również wynalazców. W tym celu przeanalizowano rankingi specjalistyczne (TOP 100 innovators, American Inventors), jak również doniesienia mediów krajowych dotyczące innowacyjnych odkryć, operacji, idei etc. Trzecim obszarem tematycznym były wynalazki, które zmodernizowały Polskę lub takie, które w opinii ekspertów mają szansę stać się produktami globalnymi. Czwartą, liczną częścią haseł są te dotyczące firm zarówno już nieistniejących (np. Elektrim), jak i wciąż aktywnych, które odegrały lub nadal odgrywają ważną rolę w zachodzących w Polsce procesach modernizacyjnych. Analogicznie jak dla okresów poprzednich swoje miejsce w „Słowniku historycznym polskiej modernizacji” odnajdą wybitni Polacy realizujący swe marzenia o postępie i rozwoju poza ojczyzną, w wielu miejscach zglobalizowanego świata.
Przeprowadzony w oparciu o powyższe założenia proces selekcji przyniósł w założeniu zestaw około 1800 haseł do słownika, które z przyczyn naturalnych w niektórych przypadkach mogły się powielać. Pewne instytucje, przedsiębiorstwa, osoby, czy procesy modernizacyjne przebiegały w sposób ciągły w różnych okresach historycznych, czy też pojawiały się po jakimś czasie na nowo. Stąd też niezbędna była weryfikacja listy haseł również pod tym względem, a także jej pełna unifikacja. Każde hasło w słowniku wystąpić może bowiem tylko jeden raz, co oznacza, że te z nich, które obejmują swym zasięgiem znaczeniowym, czy też chronologicznym różne okresy historyczne wyodrębnione na potrzeby opracowania koncepcji słownika, będą w sobie zawierać całość problematyki z danym hasłem związanej. Z drugiej strony oznacza to, że na wstępnym etapie prac koncepcyjnych wykluczona została możliwość wprowadzenia w słowniku układu konstrukcji opartego o kryterium chronologiczne z wyraźnie wyodrębnionymi okresami historycznymi. W związku z tym „Słownik historyczny polskiej modernizacji” oparty będzie o klasyczny układ alfabetyczny, w ramach którego umieszczane i szeregowane będą poszczególne hasła.
Co istotne, częściowo otwarty charakter słownika i kilkuletni okres przygotowywania jego wersji książkowej pozwalał będzie na wprowadzanie modyfikacji w liście zamieszczonych w niej haseł. Dopiero przed złożeniem do druku zostanie ona ostatecznie ukształtowana i zamknięta na podstawie decyzji podejmowanych przez zespół projektowy. Równocześnie należy pamiętać, że dzięki bieżącemu dodawaniu haseł do wersji internetowej słownika wszystkie hasła, niezależnie od tego czy znajdą się w wersji wydanej drukiem, zostaną opublikowane i będą stanowić część „Słownika historycznego polskiej modernizacji”, a łączna liczba składających się nań haseł będzie niezawodnie wyższa od wstępnie zakładanej wartości 1800.
Zawartość i weryfikacja merytoryczna haseł
Jak już zaznaczono każde hasło będzie powstawało w dwóch wersjach. W krótszej zamieszczone zostaną jedynie najważniejsze treści z nim związane, wersja przeznaczona do opublikowania na portalu internetowym projektu będzie natomiast zawierać w sobie znacznie więcej treści uszczegółowiających. Niezależnie od wersji w każdym haśle wyraźnie podkreślony będzie walor modernizacyjny opisywanego procesu, wydarzenia, podmiotu, czy osoby, będzie to stanowić ważną z punktu widzenia celów projektu cechę charakterystyczną słownika. Kolejną będzie maksymalnie ujednolicony układ wewnętrzny haseł, zarówno w wersji książkowej, jak i internetowej. Będzie to ułatwiać odszukiwanie w tekście interesujących czytelnika informacji. Niezbędnym elementem tekstów będą również znajdujące się w nich odsyłacze do innych wymienianych w tekście haseł, w wersji publikowanej na portalu internetowym będzie to się odbywać za pomocą hiperlinkowania, co w jeszcze większym stopniu winno podnieść wartość użytkową przygotowywanych na potrzeby słownika haseł.
Hasła do słownika będą powstawały przez okres około 4 lat, czyli stosunkowo długo, ich liczba może łącznie przekroczyć 1800, a wśród autorów będą zarówno wykonawcy projektu, biorący w nim udział doktoranci, jak i członkowie partnerów projektu, czyli Polskiego Towarzystwa Historii Gospodarczej oraz Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej, którzy będą prowadzić kwerendy i opracowywać hasła w zakresie swych kompetencji naukowych, co bezsprzecznie pozytywnie wpłynie na poziom merytoryczny tekstów. W związku z zakładaną stosunkowo liczną grupą autorów haseł działaniem niezbędnym w procesie powstawania słownika będzie merytoryczna oraz edytorska weryfikacja zawartości przygotowywanych na jego potrzeby haseł. Wszystkie muszą bowiem mieć bardzo zbliżony do siebie charakter i być ujednolicone edytorsko. Pierwszym etapem tworzenia słownika będzie zatem powstanie zasobu kilkunastu haseł wzorcowych, które przez następne kilka lat będą stanowić punkt odniesienia dla wszystkich autorów uczestniczących w procesie tworzenia słownika.
Hasła wzorcowe opracują, zweryfikują i ujednolicą w toku kolejnych konsultacji członkowie zespołu projektowego. I te właśnie hasła staną się podstawowym szablonem dla nich samych, jak też dla pozostałych autorów przygotowujących kolejne części składowe słownika. Członkowie zespołu projektowego będą również odpowiadali za proces weryfikacji powstających haseł. Będą zobowiązani każde otrzymane od autorów hasło ocenić zarówno pod kątem wartości merytorycznej, jak też zgodności w warstwie edytorskiej z hasłami wzorcowymi. Dopiero po pozytywnym przejściu takiej weryfikacji hasło zostanie odebrane przez Kierownika Projektu, a następnie umieszczone na portalu internetowym projektu (jedynie członkowie zespołu projektowego będą posiadać uprawnienia do publikowania haseł na portalu). W przypadku negatywnego wyniku weryfikacji przygotowanego hasła zostanie ono skierowane do ponownego opracowania i naniesienia wymaganych poprawek. Tylko hasła w pełni zweryfikowane merytorycznie i edytorsko będą mogły trafić do publikacji.
Publikacja wersji książkowej słownika
Zawartość książkowej wersji „Słownika historycznego polskiej modernizacji” kompletowana będzie w oparciu o przedstawione wyżej zasady przez okres około 4 pierwszych lat realizacji projektu, równolegle do wykonywania innych zapisanych w jego harmonogramie zadań. Po selekcji, weryfikacji i zamknięciu listy haseł, które znajdą się w tomie, całość słownika zostanie ostatecznie zredagowana i przygotowana do recenzji wydawniczej, której autorem będzie uznany specjalista z zakresu historii gospodarczej i społecznej. Po naniesieniu poprawek zasugerowanych przez recenzenta tom zostanie skierowany do druku. Planowany termin wydania „Słownika historycznego polskiej modernizacji” to I połowa roku 2023. Wydawcą będzie wydawnictwo znajdujące się na liście wydawnictw opublikowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Wersja elektroniczna przygotowanych haseł (wraz z notą bibliograficzną) publikowana będzie na portalu internetowym projektu w sposób ciągły, w miarę opracowywania kolejnych tekstów i ich pozytywnej weryfikacji przez członków zespołu projektowego.